انواع مواد شادی آفرینِ اعتیاد آور و مراحل شکل گیری اعتیاد

دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم، مملو از حس های عجیب و هیجان انگیز است. هر کسی می تواند با توجه به رویدادهای زندگی شخصی، یکی از آن ها را تجربه کند. شادی، غم، خستگی و یا آرامش، از جمله احساساتی هستند که ما بیشتر با آن ها مواجه هستیم. اما برای داشتن چنین مواردی، همیشه هم نیاز به رخ دادن اتفاقات مختلف نیست و می توان آن ها را به روش های دیگری نیز تجربه نمود.

مواد شیمیایی و خوراکی زیادی در دنیا وجود دارند که هر کدام می توانند تاثیر خاصی بر روی بدن ما داشته باشند. گاهی اوقات با مصرف یک قرص، تمام دردها فراموش می شود و احساس خوبی به ما منتقل می گردد. از جمله آن ها می توان به مواد مخدر اشاره نمود که البته تاثیرات مخربی بر روی بدن خواهند داشت؛ اما نداشتن اطلاعات باعث می شود فرد به راحتی در دام احساسی که از مصرف آن به او دست می دهد، افتاده و دیگر نتواند از اعتیاد ناشی از مصرف آن قرص یا ماده ی مخدر رهایی یابد. برخی از این مواد عبارت اند از:

ماریجوانا

هنگامی که ماده فعال ماریجوانا یعنی «THC» به مغز می رسد، این عضو هورمون دوپامین را آزاد می کند و به همین دلیل، احساس خوبی به ما دست می دهد. این همان ماده ایست که هنگام انجام کارهای لذت بخشی مانند غذا خوردن، در بدن ما ترشح می شود. همین امر می تواند در برخی موارد به بدن ما آسیب بزند. اگر بیش از حد احساس رضایت به شما دست دهد، ممکن است دیگر احساسات خوب را کمتر حس کنید.

قارچ های جادویی

تحقیقات نشان می دهند که این نوع قارچ ها به نوعی همانند روان گردان ها عمل می کنند. آن ها فعالیت های همیشگی مغز را تغییر داده و ارتباطات جدیدی میان قسمت های مختلف برقرار می سازند. این اتصال ها، حس های مختلف را با یکدیگر ترکیب می کنند و باعث می شوند که همه چیز به هم بریزد. آن ها بدون ضرر هم نیستند و می توانند اضطراب های بیش از حد و یا توهمات خطرناک را به همراه داشته باشند.

الکل

همانند دیگر مواد، مشروبات الکلی نیز انتقال دهنده های عصبیِ کنترل کننده یِ فکر و رفتار را تغییر می دهند. الکل با متوقف نمودن این پیام رسان های محرک، قدرت تفکر، سرعت تنفس و نرخ ضربان قلب ما را کاهش می دهد.

به نظر می رسد این مواد، انرژی ما را افزایش می دهند. این ماده، پیام رسان های بازدارنده که معمولا باعث آرامش هستند را تقویت می کند. به علاوه، مقداری ماده دوپامین نیز آزاد می شود که قبلا درباره آن توضیح داده ایم.

هروئین

مغز ما، هروئین را به مورفین تبدیل می کند. این امر آرامش را به همراه دارد و گیرایی مواد مخدر نامیده می شود و چگونگی درک ما از درد را تغییر می دهد. به همین دلیل است که افراد بعد از تزریق آن، احساس سرخوشی زیادی دارند. به دلیل آن که سلول های مغز نیز دارای این ویژگی هستند، مصرف بیش از حد می تواند توقف تنفس، آسیب به مغز، رفتن به کما و مرگ را به همراه داشته باشد.

مواد مخدر کاهش دهنده درد

تحقیقات اخیر نشان می دهند که میان هروئین و داروهایی مانند ویکودین و اکسی کانتین، ارتباط وجود دارد. گزارش ها حاکی از آن هستند که این داروها در برخی موارد به جای هروئین مورد استفاده قرار می گیرند، زیرا همان احساس را به مغز منتقل می کنند.

کافئین

کافئین را می توان پرمصرف ترین ماده روان گردان جهان دانست. این ماده سامانه عصبی مرکزی را تحریک نموده و به این وسیله، انرژی و سطح هوشیاری ما را افزایش می دهد. آزاد شدن آدرنالین نیز از دیگر تاثیرات کافئین است که البته می تواند باعث افزایش اضطراب شود. این ماده توسط عملکردی مشابه با مولکولی به نام «آدِنوسین»، به ما کمک می کند.

اسید دالای لاما

این ماده همانند قارچ های جادویی برای شما توهم ایجاد می کند و قسمتی از مغز که حالات ما را کنترل می کند را تحت تاثیر قرار می دهد. به علاوه، بخش هایی که واکنش در برابر استرس را کنترل می کنند نیز دچار تغییر می شوند. مصرف آن می تواند هر گونه توهم مانند دیدن مرگ خود را به همراه داشته باشد.

فلاکا

به خاطر جدید بودن این ماده، دانشمندان هنوز درباره نحوه اثرگذاری آن بر روی مغز مطمئن نیستند. در حال حاضر، تنها می توان بر روی ترکیبات فلاکا مانند آمفتامین و کوکائین مانور داد. این مواد باعث رهاسازی دو هورمون می شوند: دوپامین که احساس خوبی را به بدن می دهد و نوراپی نفرین که ضربان قلب را افزایش داده و ما را هوشیار نگه می دارد. وابستگی که توسط این ماده ی مخدر ایجاد می شود، می تواند به سوء استفاده از آن بیانجامد. مصرف بیش از حد آن، عصبانیت، پارانویا، توهم و حس خشونت را به همراه خواهد داشت.

اکستازی

مصرف این ماده، عملکرد دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین را تقویت می کند. این موارد، نقشی اساسی در کنترل رفتار ما ایفا می کنند. افزایش سروتونین می تواند عامل تمام رفتارهای عجیب مصرف کنندگان باشد. استفاده زیاد و یا کم از این ماده، به مغز آسیب می رساند. افرادی که آن ها را به صورت مزمن استفاده می کنند، در یادگیری و قدرت حافظه دچار مشکل می شوند.

کوکائین

تزریق، دود کردن و یا هر نوع مصرف، این ماده را وارد جریان خون نموده و آن را به مغز می رساند. رها سازی مقدار زیادی دوپامین، باعث می شود که احساس خوبی به مصرف کننده دست دهد. تاثیر آن به قدری زیاد است که برخی آزمایشگاه ها، از آن برای از بین بردن حیوانات استفاده می کنند. این ماده بخش های اصلی حافظه را تحت تاثیر قرار می دهد و به همین دلیل اعتیاد آور است. در یک آزمایش، در اثر مصرف مداوم کوکائین، سلول های بخشی از مغز موش ها که بر روی تصمیم گیری و بازدارندگی موثر هستند، دچار تغییر شدند. هر چه مصرف بیشتر باشد، تمایل برای بازگشت نیز افزایش خواهد یافت.

مواد بالا از هر نوعی که باشند؛ علی رغمِ تاثیراتی چون حس خوب و لذت، اعتیاد را با خود به همراه دارد و بخش های مهم مغز را از کار انداخته یا دستخوش تغییر می کند. داشتن اطلاعات کافی اولین گام برای پیشگیری از مصرف این مواد محسوب می شود.

وابستگی به مواد از هر نوعی که باشد، معمولا طی یک دوره سه مرحله ای شکل می گیرد. این مراحل عبارتند از:

۱- مرحله آشنایی: در این مرحله شخص در اثر مسامحه، تشویق، میل به انجام یک کار تفریحی، کنجکاوی یا علل دیگر مانند کسب لذت با مصرف مواد مخدر آشنا می شود.

۲- مرحله میل به افزایش مواد: در این مرحله ، بدن هر روز به مواد بیشتری نیاز پیدا می کند. بعد از مدتها استفاده نامنظم از مواد مخدر، شخص دچار تردید شده و به جهت رهایی از آن با امیال خود دست به مقابله می زند.

۳- مرحله وابستگی به مواد: در این هنگام، پس از شک و دودلی و شاید مدتی ترک اعتیاد، سرانجام شخص به مرحله وابستگی واقعی می رسد که اگر مواد مخدر کم یا بدون رعایت ترتیبات لازم ناگهان قطع شود، علائم مربوط به محرومیت و عدم مصرف بروز پیدا می کند.

از آنجائیکه نوجوانان از ضریب آسیب پذیری بالاتری برخوردار هستند، لذا آگاهی از جزئیات مراحلی که بتدریج، نوجوان به سوی اعتیاد سوق می یابد برای متخصصان ضروری می باشد. نوجوان طی سه مرحله وابستگی به مواد را تجربه می کند: ۱- اولیه، ۲- میانی، ۳- نهائی. در این راستا رشد و بالندگی با مانع روبرو شده و پیامدهای مضر این کار افزایش می یابد. در آخر نیز پیامدهای منفی بگونه ای پیشرونده شدیدتر می شوند. بدین لحاظ مراحل اعتیاد و خصوصیات هر یک از آنها در ذیل بطور خلاصه مطرح شده اند.

با مراجعه به کار مولفانی نظیر (zapert، snow، tebes،۲۰۰۲) چهار طبقه از مصرف کنندگان موادمشخص شده اند که عبارتند از: ۱- آنهایی که گاهی مصرف می کنند ۲- کسانی که تازه شروع کرده اند ۳- آنهایی که مدت طولانی مصرف دارند و ۴- نوجوانانی که به مقدار و دفعات زیاد به مصرف مواد مبادرت می نمایند.