اعتیاد و والدین

تحقیقات و بررسی های به عمل آمده نشان می دهد مصرف الکل و مواد مخدر تاثیرات قابل توجهی بر روی عملکرد خانواده ها می گذارد، اما اغلب این بررسی ها بر روی افرادی صورت گرفته است که با مشکل اعتیاد سروکار دارند و خودشان به اصطلاح به یکی از این مواد وابستگی و اعتیاد دارند. نکته این جا است که تحقیقات خیلی کمی تا به حال به روی والدین، عملکرد آنها و تاثیراتی که اعتیاد بر روی آنها می گذارد انجام شده است.

در این مقاله و در این بررسی ما به دنبال این هستیم تا از بعدی کیفیت نگرانه، دیدگاه والدین را مورد بررسی قرار دهیم؛ دیدگاهی که مبتنی بر آن خانواده ها و والدین خود را با مصرف مواد فرزندشان وفق می دهند. در این بررسی خانواده هایی مورد بررسی قرار گرفته اند که در آنها فرزند دارای اعتیاد، جوان است اما اعضای خانواده و پدر و مادر با او اختلاف سنی بالایی دارند. از ۳۱ پرستار و مراقب که مسئولیت ۲۱ جوان را بر عهده داشتند مصاحبه به عمل آمد و این مصاحبه ها زمینه های جدیدی را کشف کردند که در زیر جداگانه هرکدام را برای شما تشریح می کنیم:

1. برخی از این یافته ها پیرامون مشکلاتِ وابستگی به مصرف مواد بودند
2. تجارب فرد هنگامی که مشکلات از دست او خارج می شوند
3. به دنبال توضیح بودن به جای اینکه به دنبال خود مساله باشند
4. بررسی تاریخچه ی والدین
5. تلاش برای کنار آمدن با فرزند دارای اعتیاد
6. چالش
7. پیدا کردن کمک؛ کمک برای حل مسائلی که فرزند دارد با آنها دست و پنجه نرم می کند.
8. تاثیرات اعتیاد بر روی خواهر و برادر
9. انتخاب توانمندسازی دراز مدت

آنچه که تمام تحقیقات بر آن اذعان دارند این است که اعتیاد مسلما عملکرد خانواده ها را تحت تاثیر قرار می دهد، از ارتباطات درون خانوادگی گرفته تا نقشی که هرکدام از اعضای خانواده در آن بازی می کنند. “گرابر و تیلر” در دیدگاه هایی که دارند معتقدند اعتیاد را باید از دیدگاه و از زاویه ی خانواده مورد بررسی قرار داد؛ چرا که به اندازه ی کافی اعتیاد از زاویه ی فرد بیمار و دارای وابستگی و اختلالات رفتاری، مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی این دیدگاه می تواند به شکل های مختلفی صورت بگیرد ؛به عنوان مثال داستان تجربه ی شخصی یک فرد بیمار پیرامون مشکلاتی که با خانواده پس از اعتیاد پیدا کرد یا داستان مشکلات و اختلالاتی که والدین با فرزند معتاد یا حتی سایر فرزندان خود پس از این مساله پیدا کردند.

“والِمان” یکی از محققانی است که در این رابطه ۷ حوزه ی عملکردی خانواده را شناسایی کرد که براثر اعتیاد تحت تاثیر قرار می گیرند: نقش ها، مراسم های درون خانوادگی، روتین های روزانه، تامین مالی، ارتباطات، کشمکش ها و زندگی اجتماعی اعضای خانواده. آنچه والمان کشف کرد عمق مساله و تاثیراتی که اعتیاد می تواند بر روی خانواده بگذارد را نشان می دهد، اینکه اعتیاد صرفا یک مساله ی فردی نیست و ابعاد بسیار قابل توجهی را تحت تاثیر قرار می دهد.

خانواده ای که با اعتیاد سر و کار دارد دیگر مانند یک خانواده ی معمولی، حتی ساده ترین تشریفات خاص خود را ندارد، گاها احترامات متقابل در آن از بین می رود و این باعث می شود نقش ها نیز از بین بروند؛ یعنی برادر بزرگ تر احترام سابق را هم ندارد و یا اگر بخواهیم از زاویه ی دیگری به این قضیه نگاه کنیم پدر و مادر احترام و شخصیت و  نقش پدر و مادری خود را از دست می دهند.

خانواده در زمینه ی مالی نیز بسیار آسیب پذیر می شود و بخش زیادی از هزینه های خانواده به صورت مستقیم و غیر مستقیم صرف تامین مواد مورد نیاز فرد می شود. ارتباطات درون خانوادگی در یک خانواده که با مشکل اعتیاد فرزند خود دست و پنجه نرم می کنند، بسیار سرد است. درواقع نه تنها ارتباطات گرم و توام با احترام و ارزش گذاری نیست بلکه حداقل روابط را نیز گاها شاهد نخواهیم بود. کشمکش هایی که بین اعضای سالم خانواده با فرد دارای اعتیاد پیش می آید نیز خودش یکی از چالش هایی است که خانواده ها در خود دارند و همواره بین پدر و مادر و فرزند بیمار یا فرزند سالم و فرزند بیمار این چالش وجود دارد.

خانواده ها بر اثر اعتیاد فرزند خود شکسته می شوند و این تاثیر کمی نیست و باید جدی گرفته شود. مطالعات سابق عمدتا توجه خود را بر روی اختلالات رفتاری ناشی از اعتیاد، ریشه ی اعتیاد و تاثیرات فردی آن معطوف می کردند اما در این بررسی ما به دنبال این هستیم که بدانیم تاثیرات سوء مصرف مواد بر خانواده و والدین چیست؟

“آشِر” در مطالعات خود در همین زمینه به این مساله اشاره می کند که مصرف دراز مدت مواد مخدر و مواد غیر قانونی چون هروئین و حشیش باعث می شود پدر و مادر گاه شاهد مسائلی چون خیانت باشند؛ یا شاهد این مساله باشند که دیگر اعتمادی به فرزند یا فرزندانشان ندارند. آنچه خانواده و در راس آنها پدر و مادر تجربه می کنند درواقع آشوبی است دائم، آشوبی است تمام نشدنی که حتی روز به روز شکل جدیدتری به خودش می گیرد.

پدر و مادر در این میان دائما روی شعله ای سوزان قرار می گیرند، چرا که از طرفی دوست دارند فرزند بیمار خود را حمایت کنند تا از منجلابی که دچار و گرفتار آن شده است رهایی یابد و از سوی دیگر نیز دوست دارند دیگر فرزندانشان که سالم اند را در محیطی آرام و صلح آمیز و بدور از چالش ها و مشکلات پیش آمده قرار دهند. در واقع اولین و مستقیم ترین نقطه ای که اعتیاد بر آن تاثیر می گذارد خانواده و علی الخصوص پدر و مادر است، پدر و مادری که مانند یک برگه لای منگنه ای قرار گرفته و باید بهترین و سریع ترین تصمیم ممکن را بگیرند.

ترک اعتیاد تنها راه پیش روی والدین است و نمی توان راه جدیدی برای این عارضه کشف کرد. اعتیاد مساله ای است پیچیده و نمی توان آن را امروز و فردا کرد. آنچه اعتیاد را خطرناک تر و تاثیرات آن را مخرب تر می کند همین است که آن را دست کم بگیریم و زمان درمان را برای آن به تعویق بیاندازیم. والدین هرچه زودتر برای ترک اعتیاد اقدام کنند مسلما زودتر نیز به تاثیر مطلوب می رسند و می توانند فرزندشان را سریع تر و بهتر به آغوش خانواده بازگردانند.

مصرف طولانی تر مواد ،درمان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. فردی که یک سال است مصرف مواد دارد سریع تر درمان می شود تا فردی که همان مواد را سه سال است مصرف می کند. مصرف طولانی تر مواد مخدر فرد را در معرض مواد خطرناک تر قرار می دهد چون او هربار به مصرف بیشتری نیاز دارد تا به تاثیری که می خواهد برسد؛ همین نیز زمینه را فراهم می کند تا فرد به دنبال مصرف مواد خطرناک تری باشد.

نکته ی ترسناک در این زمینه این است که فردی که یک سال سیگار می کشد را زودتر و بهتر می توان درمان کرد تا فردی که یک ماه است اقدام به مصرف تریاک می کند. برخی از انواع مواد مخدر یک بار مصرفشان فرد را برای همیشه دچار اعتیاد می کند.

فرایند ترک اعتیاد دارای استانداردها، اصول، مبانی و قوانین خاص خودش است که فرد در یک فرایند کاملا علمی و استاندارد طی درمان قرار می گیرد. درمان ترک اعتیاد در مراکز درمانی اثربخشی بسیار بهینه ای دارد و فرد نسبت به مدت زمان مصرف، نسبت به نوع ماده ی مصرفی و اختلالات رفتاری و نیز اختلالات روحی روانی که دارد تحت درمان قرار می گیرد؛ همچنین برنامه ای متناسب با فرد تنظیم می شود که دائما طی فرایند درمان مورد نظارت و بررسی و حتی تغییر  قرار می گیرد.

تاخیر نکنید و تاخیر فرزندتان را نیز جدی بگیرید؛ تاخیر شما درمان را سخت تر می کند و تاخیر فرزند نیز امری طبیعی است که بین همه ی افراد دارای اختلالات رفتاری ناشی از مصرف مواد، شاهد آن هستیم. اما نکته ی امیدوار کننده برای والدین نیز این است که هیچوقت برای ترک دیر نیست؛ در هر سنی و هر ماده ی مصرفی می توان فرد را درمان کرد و فردی سالم را به آغوش خانواده، اجتماع و دوستان بازگرداند.